Nga Leonard Doka

Mbi Kredot…    

Fjala kredo vjen nga latinishtja, qe do te thote “une besoj”. Kur Jezusi pyet Pjetrin “Kush besoni se jam une”, ky i fundit u pergjigj “Ti je Krishti, Biri i Perendise se gjalle (Mat. 16:15-16). Ajo eshte nje rrefim publik dhe deshmi publike. Ne Bibel na kerkohet qe te shpallim besimin (Mat.10:32-33) qe heret kisha ka formuluar nje permbledhje doktrinore per rrefim e udhezim publik. Kredo me e perhapur, njohur e perdorur eshte ajo qe quhet Kredo e Apostujve:

Besoj te Perendia Ati i plotfuqishem; beresi i qiellit dhe dheut dhe ne Jezu Krishtin, Birin e tij te vetemlindur, Zotin tone. Ai u ngjiz nga Fryma e Shenjte, lindi nga virgjeresha Mari. Vuajti nen poncin Pilat, u kryqezua, vdiq e u varros. Ai zbriti ne Hades. Te treten dite u ngjall dhe u ngjit ne te djathte te Perendise Atit te Plotfuqishem, pewj nga do te vije per te gjykuar te gjallet e te vdekurit. Besoj ne Frymen e Shenjte, kishen e shenjte mbareboterore, bashkesine e shenjtoreve, faljen e mekateve, ngjalljen e trupit dhe jeten e perjetshme.

     Martin Luteri ka thene se nuk ka deklarate me te shkurter e koncize, e te pershtatshme per perdorim publik, duke permbledhur bazat e besimit. Kredo ne vend qe te fokusohet ne ndjenjat personale apo pervojat, na drejton te vepra objektive e Perendise ne histori, per ne. Na largon nga subjektiviteti i jeteve tona ne dicka qe eshte kryer tashme. Para belbezimit te besimtareve ne sherbesen e adhurimit, shpallja e Kredos me dashuri e entuziazem eshte nje pervoje besimi. Te nxit shume me shume per ta praktikuar besimin sesa thjesht ta shpallim. Shume te krishtereve ungjillore u ngjall dyshime perdorimi i kredove ne adhurim, duke menduar se mungon spontaneiteti por cdo perseritje sjell tundimin e formalizmit apo mosmirenjohjes. Tre vaktet e ushqimit cdo dite, akti i dashurise, lutjet, te hapurit e adhurimit me lutje, etj. Tundimi per te harruar dhenesin nuk duhet te na beje qe te mohojme dhuratat. Ato jane ne vetvete bekime dhe mundesi per mirenjohje. Edhe kishat me anti-liturgjike i zhvillojne traditat e tyre. Ceshtja eshte qe te mos adhurojme pa njohje e dashuri.

     Dëshmitarët e Jehovait, Mormonët, myslimanët e të tjerë shpallin se i besojnë biblës. Por çeshtja e vërtetë është a besojnë ata çfarë bibla mëson? . Slogani “Asnjë kredo përveç biblës” është i kotë, sepse nuk të jep mjet dallimi midis grupeve kuktike apo heretike dhe Kishës së Zotit Krisht. Rreziku është real që autoriteti e mjaftueshmëria r Biblës do të mbytet nga kredo e pohime njerëzore, por frika e abuzimit të tyre nuk mjafton që të përjashtohen nga adhurimi apo jeta kishtare. Ato përbëjnë një shërbim të dobishëm në jetën e kishës.

     Dy kredot ekumenike të kishës janë përdorur për shumë shekuj në adhurimin publik të kishës. A duhet ta vazhdojmë praktikën? Çfarë ndodh kur i recitojmë ato në adhurim? Por që të jemi besnikë ndaj Biblës, këto kredo duhen përdorur, sepse ajo kërkon që ta shprehim publikisht besimin tone në gjuhë precise. Kur dikush të pyet se çfarë beson si i krishterë, duhet t’i përgjigjesh me një përmbledhje të asaj që beson se mëson Fjala. Mund të thuash : Besoj se Bibla mëson…besoj se…(jo domosdo duhet përdorur Kredo e Apostujve, por diçka e tillë që përmbledh saktë besimin). Edhe ata që pretendojnë se nuk kanë kredo kanë në fakt një të tillë. Bibla e kërkon që të bëjmë një pohim personal e publik të besimit (Mat. 10:32-33; 16:13-17; Gjoni 6:66-69; Rom. 10:9-10; 1 Tim. 6:13).

     Kredoja është e pashmangshme, por çështja është a do të jetë kredo personale një përmbledhje e saktë dhe besnike e besimit të krishterë? Sa here që një pastor ngjitet në podium, ai i shpjegon bashkësisë çfarë beson se shkrimi mëson. Ai thotë “unë besoj (kredo-latinisht) se ky pasazh do të thotë…. A duhet t’i refuzojë bashkësia shpjegimet e përmbledhjet e tij suplementare ndaj biblës, me sloganin “asnjë kredo përveç Krishtit apo biblës”? Sigurisht që jo. Ne e njohim ndryshimin midis autoritetit dytësor të fjalëve shpjeguese të pastorit (kredos së tij) dhe atij kryesor të Fjalës së Perëndisë. Akoma më shumë, kredot historike na pajisin jo thjesht me kredon e një pastori të asaj që mëson bibla, por me kredon e kishës së lashtë të të gjitha kohërave! Sa më shumë autoritet ka Kredo e Apostujve se predikimi i një pastori, si përmbledhje e besimit apostolik.

     Këto kredo janë rrëfyer nga kisha universale. Atëherë, nëse Fryma e Shenjtë e ka drejtuar kishën në këto përmbledhje të besimit, ne duhet të mendojmë mirë para se t’i refuzojmë ato. Kur i recitojmë në dielave në mëngjes, ti bashkohesh me bashkësinë e shenjtorëve, duke u solidarizuar me kishën e të gjitha kohërave. Kur këto kredo hiqen nga shërbesa, siç ndodh në shumë kisha ungjillore, ato zëvendësohen nga të tjera që nuk mund të jenë kurrë “katolike” apo universale.

Një fjalë për katekizmat..

     Shumë të krishterë kanë një dyshim të madh ndaj katekizmave, duke i parë si të kishës katolike të Romës. Ata mendojnë po ashtu se nëse Bibla predikohet, atëherë katekizmat s’janë të nevojshme. Ka dhe një prirje ndaj përvojave, sa kundërshtojnë doktrinën precise apo formulimin e saj. Kisha e hershme ka qenë shumë familjare me largimin nga besimi të besimtarëve të shpallur, që e nxiste atë të kultivonte metoda për të udhëzuar të konvertuarit para pagëzimit. Kjo periudhë instruktimi edhe nëpërmjet katekizmave e lejonte katekumenin (kandidatin që do të pagëzohej) që të vendoste nëse donte t’i nënshtrohej pagëzimit të krishterë dhe i jepte mundësi kishës që të dallonte vërtetësinë e konvertimit. Pastaj, pas një periudhe agjërimi dhe lutje me kishën, kandidatët pagëzoheshin. Katekizmat përdoreshin pra për ruajtjen e pastërtisë së kishës.

    Etër të kishës si Tertuliani dhe Augustini kanë shërbyer si katekistë në kishë. Julian apostati (v.360 pas Kr.) i druhej aq shumë efektshmërisë së këtij përdorimi saqë i mbylli tërë shkollat e krishtera dhe vendet e literaturës publike dhe e ndaloi mësimin e të rinjve.

    Më vonë, Sharlemanje insistoi që çdo i pagëzuar duhet të dijë të paktën Lutjen e Zotit dhe Kredon. Por epoka e artë e katekizmave ishte gjatë reformacionit. Si Luteri edhe Kalvini u jepnin përparësi udhëzimit katekizmor dhe e shihnin suksesin e reformacionit si të varur nga besnikëria e protestantëve ndaj këtij procesi. Ja çfarë i shkruan Kalvini protektorit të Eduardit të VI, Somersetit, më 1548: “Më beso, lartmadhëri, se Kisha e Perëndisë nuk mund të ruhet pa katekizmin, se është si fara që duhet të ruhet që gruri të mos mbarojë por edhe të shtohet, ndaj nëse dëshiron që të kesh një punë të qëndrueshme, mundohu që të vegjlit të udhëzohen në një katekizëm të mirë”. Katekizma e Hedelbergut dhe ajo e Uestminsterit kanë pasur një ndikim të madh mbi protestantizmin. Ajo e Heidelbergut, nis me dy pyetje që vendosin formatin për tërë mbetjen e dokumentit.

Pyet. Kush është i vetmi ngushëllim i juaji në jetë dhe vdekje?

Përgj. Që unë, me trup dhe me shpirt,a në jetë dhe vdekje, nuk jam i vetvetes,b por i përkas Shpëtimtarit tim besnik Jezus Krishtit,c i cili me gjakund e Tij të çmuar ka larë plotësisht të gjitha mëkatet e mia,e dhe më ka çliruar mua nga e gjithë fuqia e djallit,f dhe kështu më ruan muag që pa vullnetin e Atit tim qiellor asnjë fije floku të mos më bjerë,h që vërtet të gjitha gjërat të mund të jenë nën shërbim për shpëtimin tim,i për këtë arsye me anë të Frymës së Tij të Shenjtë Ai më siguron mua për jetën e përjetshme,j dhe më bën mua, që me gjithë shpirt, që këtej e tutje, të jem i vullnetshëm dhe i gatshëm për të jetuar në Të.

     Megjithëse me qindra katekizma janë shkruar në Angli, në shekullin e 17-të, më ndikueset kanë qenë ato që dolën nga Asembleja e Uestminsterit, ajo e Shkurtër dhe e Zgjeruar. Xhon Bunian thotë: “Katekizma është një udhëzim për të paditurit, që Perëndia ta bekojë për zgjimin e shumë shpirtrave dhe shpëtimin me anë të besimit në Krishtin”. Kurse puritanët i përdornin katekizmat si mjete ungjillëzuese. Edhe baptistët, duke përfshirë ato jugorë prodhuan një sërë katekizmash dhe i kanë përdorur në mënyra të ndryshme. Përveç mësimeve nga historia, shkrimi vetë na nxit që t’i përdorim. Metju Henri, një studiues biblik puritan thotë: “Katekizmat kanë një dobi aq të efektshme ndaj predikimit të Fjalës, sa kishte ofiqi i Gjon Pagëzuesit ndaj Krishtit, përgatit udhën dhe drejton rrugën”. Marrëdhënia midis udhëzimit përgatitor dhe pastërtisë së adhurimit është ndërthurur në historinë e Izraelit. Populli urdhërohej që t’i mësonte fëmijëve në rrugët e Perëndisë. Kur një fëmijë izraelit pyeste të atin “Ç’kuptim kanë dëshmitë, statujat dhe gjykimet që Zoti Perëndi ju ka urdhëruar” prindi do t’i përgjigjej me një përmbledhje të veprave të fuqishme të Perëndisë për shpengimin e popullit (Ligji i Përt. 6:20-25). Dikush ka thënë se e tërë historia e Izraelit ka qenë përgatitje katekizmore për predikimin e Pjetrit në Ditën e Rrëshajave (Veprat 2:16). Apolli, para se të takohej me Akuilën dhe Prishilën ishte “katekizmuar” në rrugët e Zotit dhe po mësonte besnikërisht gjërat që kishin të bënin me Krishtin (Veprat 18:25). Ç’efektshmëri vetëm nga ky “katekizmimim” i tij!

     Shkrimi e mbështet këtë metodë. Ligji i Përt.6 “Dhe këto fjalë që sot po të urdhëroj do të mbeten në zemrën tënde; do t’ua ngulitësh bijve të tu, do të flasësh për to kur rri ulur në shtëpinë tënde, kur ecën rrugës, kur ke rënë në shtrat dhe kur çohesh. Do t’i lidhësh si një shenjë në dorë, do të jenë si shirita midis syve, dhe do t’i shkruash mbi pllakat e shtëpisë sate dhe mbi portat e tua”. Ky lloj instruktimi përfshinte mësimin përmendësh të bazave kryesore. Edhe meditimi nuk ndodh pa një përmbajtje ekzistuese dhe meditimi i përshkruar te Ps.119, mbi Ligjin, është i lidhur domosdo me këtë metodë udhëzimi. Pra, shihet qartë se katekizma ndihmon në ngulitjen e Ligjit apo të vërtetave.

     Studiuesit i shohin përmbledhjet e besimit, në formë pohimi të besimit apo katekizëm, në Dhiatën e Re. Ato shërbejnë për nxitje, këshillim, ndërtim e paralajmërim. Këto copëza pohimesh të tilla duken në pasazhe të tilla si Efes. 4:4-6; 1 Tim. 1:15-17; 3:12-16; 2 Tim. 1:8-10; 2:11-13; and Titit 1:11-14.

     Fraza “thënie besnike” te Tim.1:15 dhe 3:1 dhe 4:9, paraqet një formulë konfesionale apo madje katekizmore. “Krishti Jezus erdhi në botë për të shpëtuar mëkatarët”. Pohimi i Palit “Misteri i perëndishmërisë” nis me një frazë që ka një formë ndajfoljore të fjalës “rrefej” apo “pohoj” dhe përkthehet fjalë për fjalë “rrëfyeshmërisht e madhe”. Idiomatikisht dmth “pamohueshmërisht”. Duket se Pali e sheh këtë rrëfim si mburojë ndaj mësimeve të rreme, se te 1 Tim.4:6 ai paralajmëron Timoteun mbi gabimet e dualizmit asketik, që mohon mirësinë e krijimit dhe realitetin e mishërimit, vdekjes, ngjalljes dhe ngjitjes trupore të Krishtit në qiell. Fraza “fjalë besimi” te v.6 ka një marrëdhënie të fortë verbale ndaj “thënieve besnike” te 1:15, 3:1,4:9, and 2 Tim. 2:11. Një thënie besnike duket se mishëron fjalë që përmbledhin të vërteta të caktuara të besimit, që identidikohen me “doktrinën e shëndoshë” që Timoteu ndjek. Pali i kujton atij se ushqimi shpirtëror dhe doktrinor që ka marrë në fëmijëri është një themel i fortë dhe madje esencial për një shërbesë efektive me popullin e Perëndisë. Tomas Uatson dhe Metju Henri janë të bindur se “forma, modeli, standardi i fjalëve të shëndosha” janë një lloj katekizme: “parimet bazë të orakujve të Perëndisë”. Praktika e të mësuarit me modele të sakta verbale ishte vendosur mirë me mandat hyjnor në kulturën judaike. Disa kanë frikë se katekizmat kanë prirje që të zëvendësojnë shkrimet. Në dritën e rasteve ekstreme në mesjetë, kjo është e drejtë, por në fakt katekizmat na mësojnë qartë dhe saktë çfarë mëson Shkrimi.

Disa dobi praktike të katekizmës:

Eshtë praktike. Të kursen kohë nga saktësia formuluese dhe sistematike e të vërtetave. Shumë prindër mundohen me gjetjen e një mjeti për të krijuar diskutime shpirtërore dhe biblike me fëmijën. Disiplina e katekizmimit e tërheq prindin e fëmijën, studentin e mësuesin, së bashku në aktivitetin më të dobishëm dhe ndërtues-nënshtrimin e zemrës e mendjes ndaj mësimeve të Biblës. M.Henri thekson: “Katekizmimi juaj ju detyron që të shpenzoni së paku një farë kohe mirë dhe më pas të reflektoni me kënaqësi çastet tuaja të çmuara”. Së dyti, katekizma jep bazën ndërtuese prej nga mund të kuptohet Shkrimi. Kalvini e ka kuptuar këtë vërtetën e këtij parimi dhe e ka përdorur shkëlqyeshëm. Ai ka shkruar një katekizëm për të gjitha familjet gjenoveze dhe e shpjegon përkushtimin e tij ndaj këtyre ideve në parathënien ndaj botimit francez të 1545 të “Institutes of the Christian Religion”. Ai flet për përfitimet e kishës duke pasur me shkrim një trajtimin e çështjeve bazë, që përbëjnë të vërtetën e krishterë. Ata që e shfrytëzojnë mirë këtë avantazh do të “jenë gati që të përparojnë më shumë në shkollën e Perëndisë brenda një dite se një tjetër për tre muaj”, pasi ai e di bazën preferenciale të çdo fjalie dhe ka një standard prove për çdo gjë që i paraqitet”.

Ndonëse një katekizëm nuk përmban tërë bukurinë e Shkrimit, përmban “esencialet e besimit, themelet dhe shtyllat kryesore”. Sipas Henrit, katekizma është si një “hartë e tokës së premtuar, me ndihmën e së cilës mund të udhëtojmë me sytë tanë brenda një kohe të shkurtër”. Pra, katekizma nuk mund ta zëvendësojë biblën, ashtu si një hartë nuk e zëvendëson udhëtimin. Ashtu si harta ndihmon për udhëtimin, të nxit dhe të jep një ide të përgjithshme dhe udhëtimi të ndihmon që ta kuptosh hartën më mirë, edhe katekizma është ndaj Shkrimit.

Po ashtu, një bashkësi e katekizmuar sjell predikime dhe predikues më të mirë’. Sipas Uatsonit “Të predikosh pa katekizmim, është si të ndërtosh pa themel”. Autori i hebrenjve mundohet me vështirësi, pasi lexuesit e tij nuk ishin themeluar si duhet në parime themelore teologjike (Heb.5:11-14). Besimtarët janë në gjendje të ushqehen me qumështin e kulluar të fjalës dhe dimensioni pastoral i kullotjes së kopesë merr një nuancë të re dhe mjaft nxitëse.

Përdorimi tjetër i saj është dëshmia ndaj besimit tonë se shkrimi është i qartë dhe mund të mësohet sistematikisht.

Ajo ndihmon në prodhimin e mendjeve që janë të prirur ndaj logjikës dhe analizimit.

Katekizmimi biblik shërben për nxitjen e besimit në konfktin e besimtarit me botën, mishin e djallin.

Ato po ashtu sigurojnë themelin teologjik për të reformacion, zgjim shpirtëror dhe për shmangien e entuziazmit fanatik.

Ja si e përmbledh Spërxhën çështjen:

Në çështjet e doctrines, do të shihni bashkësi që shpesh kthehen në heterodoksë gjatë 30 apo 40 viteve, për shkak të mungesës së katekizmimit të fëmijëve në doktrinat esenciale të Ungjillit. Edhe sikur fëmijët të mos i kuptojnë tërë pyetjet e përgjigjet, thjesht që qëndrojnë në kujtesë, do të kenë një dobi të madhe kur të vijë mosha e kuptimit, që i njohin këto përkufizime të shkëlqyeshme të gjërave të Perëndisë…do të jetë bekim për ata, më i madhi…në jetë dhe vdekje, kohë e përjetësi, më i madhi që Perëndia mund të japë.